Η Σημασία για την Τοπική Κοινότητα
Το Αγιασώτικο Καρναβάλι πάνω απ’ όλα είναι τρόπος ζωής για την τοπική κοινωνία που μέσα από τον καθαρτήριο λόγο της (έμμετρη σάτιρα στη ντοπιολαλιά) καταφέρνει να ξεπερνά τα πάθη της, να διακωμωδεί τα δεινά της, να σαρκάζει και να αυτοσαρκάζεται, να ανανεώνεται ψυχικά και να επιβιώνει. Κάθε χρόνο ο καρνάβαλος γίνεται ένα είδος κριτή και δικαστή, που ξεμπροστιάζει τα στραβά και τ’ ανάποδα της τοπικής κοινωνίας. Με τον τρόπο αυτό η κοινότητα πετυχαίνει μέσα απ’ το καρναβάλι της την αυτοκάθαρσή της.
Παράλληλα, όμως, η σάτιρα σχολιάζει με τον ίδιο καυστικό και σκωπτικό τρόπο τα τεκταινόμενα της λεσβιακής, της ελληνικής και της διεθνούς κοινότητας. Έτσι διευρύνει το ακροατήριό της, προσελκύοντας κόσμο τόσο από άλλες περιοχές της Λέσβου όσο και εκτός αυτής.
Την Αποκριά οι νέοι του χωριού βρίσκουν μια καλή ευκαιρία εκτόνωσης και ψυχαγωγίας, αξιοποιούν δημιουργικά τον ελεύθερο χρόνο τους και αναπτύσσουν τις δεξιότητες τους (αφού η συμμετοχή τους στο καρναβάλι προϋποθέτει την απασχόλησή τους σ’ αυτό για δυο περίπου μήνες), εμπεδώνουν τη χρήση της ντοπιολαλιάς γράφοντας και εκφωνώντας σάτιρα, κοινωνικοποιούνται μέσα από τη διαδικασία μύησης στην τοπική παράδοση κλπ.
Αξιοσημείωτη είναι η προσήλωση των Αγιασωτών της διασποράς στην τήρηση των πατροπαράδοτων εθίμων. Σάτιρα (στο αγιασώτικο γλωσσικό ιδίωμα) εκφωνείται κάθε χρόνο στο πλαίσιο των ετήσιων αποκριάτικων χοροεσπερίδων που οργανώνονται στην Αθήνα από το Φιλοπρόοδο Σύλλογο Αγιασωτών και στο Σύδνεϋ Αυστραλίας από την Φιλοπρόοδη Παροικία Αγιασωτών και τη Μυτιληναϊκή Αδελφότητα.
Οι τριήμερες καρναβαλικές εκδηλώσεις στην καρδιά του χειμώνα προσελκύουν κάθε χρόνο χιλιάδες κόσμου, η παρουσία του οποίου επιδρά ευεργετικά στην τοπική αγορά. Δεν είναι τυχαίο ότι αρκετές επιχειρήσεις (τόσο του χωριού όσο και του ευρύτερου λεσβιακού χώρου) γίνονται χορηγοί του εθίμου για να διαφημιστούν. Επίσης προβάλλεται η τοπική παράδοση (θέατρο, μουσική, χορός, λαογραφία, γευσιγνωσία κλπ), αλλά και το χωριό γενικότερα (δομημένο περιβάλλον –παραδοσιακός οικισμός από το 1978-, φυσικό περιβάλλον, αξιοθέατα κλπ).
Η Σημασία για τις Νεότερες Γενιές
Δεν υφίσταται κάποια θεσμοθετημένη ή μη διαδικασία μαθητείας. Η μετάδοση του στοιχείου αποτελεί καρπό βιωματικής μύησης των νεότερων κοντά στους παλαιότερους καρναβαλιστές (κατασκευαστές, σατιρογράφους, εκφωνητές κλπ). Παρακολουθούν τη δουλειά τους στους χώρους κατασκευής των σκηνικών των αρμάτων και στις πρόβες της σάτιρας. Αναλαμβάνουν εκτελεστικά καθήκοντα, απλά στην αρχή και συνθετότερα στη συνέχεια, ανάλογα με τις ικανότητες τους και τη σταδιακή εμπειρία που αποκτούν (κατασκευή σκηνικών και αποκριάτικων φορεσιών, σκηνογραφία, ανάληψη ρόλου κομπάρσου στα καρναβαλικά δρώμενα κλπ). Τις τελευταίες δεκαετίες αυτή η διαδικασία μύησης ξεκινά από πολύ νωρίς. Μάλιστα, αρκετά παιδιά γίνονται καρνάβαλοι (εκφωνητές σατιρικών στίχων που γράφουν οι μεγαλύτεροι) όντας ακόμα μαθητές Δημοτικού Σχολείου. Στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο καταπιάνονται οι ίδιοι με το γράψιμο στίχων, στο πλαίσιο του θεσμού του μαθητικού καρναβαλιού, μέσα απ’ τον οποίο αναδεικνύονται οι αυριανοί συνεχιστές της παράδοσης. Σατιρίζουν τη σχολική ζωή, τους καθηγητές τους, τα μαθήματα κ.ά. Τηρώντας την παράδοση, γράφουν και εκφωνούν τα σατιρικά τους κείμενα στο τοπικό γλωσσικό ιδίωμα. Αρκετά παιδιά εντάσσονται αργότερα στις ομάδες που οργανώνουν και παρουσιάζουν τα καρναβάλια, τόσο τα επίσημα (τα ενταγμένα στο επίσημο πρόγραμμα εκδηλώσεων των οργανωτικών φορέων) όσο και τα ανεπίσημα (τα εκτός προγράμματος, τα αυθόρμητα δρώμενα που λαμβάνουν χώρα στις πλατείες, στις στράτες και στις γειτονιές του χωριού). Με τη σειρά τους μυούν στο έθιμο τους νεότερους, μέσα από την ίδια άτυπη διαδικασία, συνεχίζοντας αυτή τη διαχρονική σκυταλοδρομία που εξασφαλίζει τη συνέχεια και την επιβίωση του εθίμου.
Μέτρα Διατήρησης και Ανάδειξης του Εθίμου
- Προβολή των εκδηλώσεων μέσα από λεσβιακά και πανελλήνιας εμβέλειας ΜΜΕ (εφημέριος και περιοδικός τύπος, τηλεόραση, διαδίκτυο).
- Υποβολή προτάσεων για υλοποίηση εθνικών και κοινοτικών προγραμμάτων:
- Προβολή και ανάδειξη του Αγιασώτικου Καρναβαλιού (Δήμος Αγιάσου 2001, μέσω της Κ.Π. Leader ΙΙ).
- «Παραδοσιακές Τοπικές Γιορτές: Λαϊκά Δρώμενα» (Αναγνωστήριο Αγιάσου 2004-2005, μέσω του Ε.Π. «Θράκη-Αιγαίο-Κύπρος» του Υπουργείου Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής).
- Ενίσχυση τοπικών εκδηλώσεων Αγιασώτικου Καρναβαλιού (Δήμος Αγιάσου 2007, μέσω του Ε.Π. «Αγροτική Ανάπτυξη – Ανασυγκρότηση της Υπαίθρου 2000-2006» του Υπουργείου Γεωργίας.)
- Συμμετοχή τοπικών φορέων σε πανελλήνια ή διεθνή συνέδρια για το λαϊκό θέατρο
- Το Αναγνωστήριο Αγιάσου εκπροσώπησε την Ελλάδα στην Α΄ Διεθνή Συνάντηση Λαϊκού Θεάτρου που συνδιοργανώθηκε από το ΕΚΠΑ και την Περιφέρεια Ιονίων Νήσων στη Ζάκυνθο (27-29/9/2002).
- Συμμετοχή της Ένωσης Θεατρικών και Πολιτιστικών Σωματείων Λέσβου «ΘΕΣΙΣ» στο πανελλήνιο επιστημονικό συνέδριο με θέμα «Το Ιδιωματικό Θέατρο στην Ελλάδα και οι προοπτικές ανάπτυξης του» (Κοζάνη, 16-17/3/2018)).
- Διοργάνωση εκδηλώσεων με τη συμμετοχή πανεπιστημιακών (Ενδεικτικά: «Χρυσές σελίδες καρνάβαλου (1967-1973)» (Θέατρο Αναγνωστηρίου Αγιάσου, 8/3/2003). Μίλησαν οι Θόδωρος Γραμματάς και Χριστόφορος Χαραλαμπάκης, καθηγητές θεατρολογίας και γλωσσολογίας στο ΕΚΠΑ, αντίστοιχα.)
- Πραγματοποίηση έντυπων και ψηφιακών εκδόσεων με θέμα το αγιασώτικο καρναβάλι (Ενδεικτικά:
- Π.Κ.Σ.Α. Ο ΣΑΤΥΡΟΣ. Αγιασώτικο Καρναβάλι. Αναδρομή στην ιστορική εξέλιξη του εθίμου. Μυτιλήνη 2024.
- Αναγνωστηρίου Αγιάσου «Λαϊκά Δρώμενα. Θράκη-Αιγαίο-Κύπρος», συγκριτική μελέτη Θόδωρου Γραμματά, και συνοδευτικό CDROM/DVD. Μυτιλήνη 2006.)
- Δημιουργία από το Δήμο Αγιάσου Καρναβαλικού Μουσείου το 2010 (μοναδικού στο είδος του σε όλο το Βόρειο Αιγαίο και ένα από τα λίγα στην Ελλάδα).
- Συμμετοχή πολιτιστικών συλλόγων της Αγιάσου σε αποκριάτικες εκδηλώσεις του Δήμου Λέσβου που οργανώθηκαν στη Μυτιλήνη.
- Ετήσιες αποκριάτικες χοροεσπερίδες και άλλες σχετικές εκδηλώσεις του Φιλοπρόοδου Συλλόγου Αγιασωτών στην Αθήνα και της Φιλοπρόοδης Παροικίας Αγιασωτών στο Σύδνεϋ Αυστραλίας.